Recht van voorkoop gewijzigd: gemeenten hebben sleutelrol

Vorige week keurde de Vlaamse Regering het uitvoeringsbesluit dat de wijzigingen aan het voorkooprecht regelen definitief goed.

De hervorming van het recht van voorkoop houdt voornamelijk concreet in dat

• het aantal begunstigden wordt beperkt tot enkel de woonmaatschappijen, Vlabinvest apb en de gemeenten.
• de gemeente een sleutelrol krijgt gezien zij bepaalt op welke categorieën van percelen en gebouwen het recht van voorkoop van toepassing is. De gemeente bakent daartoe via een gemeenteraadbesluit de percelen en gebouwen af waar een recht van voorkoop op rust. Die afbakening gebeurt per perceel aan de hand van de kadastrale identificatiegegevens.
• het functioneel recht van voorkoop, dat volgens de oude regeling van toepassing was op woningen die op een van de registers of inventarissen (leegstand, verwaarlozing, ongeschikt of onbewoonbaar) voorkwamen of op woningen waarop de begunstigde verbeterings- of aanpassingswerkzaamheden heeft uitgevoerd, wordt geschrapt.
• het perceel of gebouw dat verworven is door de uitoefening van het recht van voorkoop op basis van de Vlaamse codex wonen de finaliteit heeft van de verruiming of de ondersteuning van het woonaanbod in eigendom of het beheer van woonmaatschappijen. Zowel de realisatie van een sociaal als geconventioneerd woonaanbod of functies die daar rechtstreeks mee verbonden zijn (infrastructuuraanleg, initiatieven voor het optimaliseren van de leefbaarheid, ondersteunende dienstverlening), zijn dus finaliteiten van het recht van voorkoop.

Het besluit voorziet in een overgangsbepaling voor de zogenaamde bijzondere gebieden: dit territoriaal recht van voorkoop dooft uit op 31 december 2024. Zij kunnen pas vanaf 1 januari 2025 instappen in de vernieuwde regeling.

Het lokale bestuur kan dus bepalen op welke percelen het recht van voorkoop nog geldt. (behoudens enkele uitzonderingen opgenomen in artikel 5.76, §3 van de Vlaamse Codex Wonen). De gemeenteraadsbeslissing die ze daartoe neemt, moet uiteraard voldoen aan de beginselen van behoorlijk bestuur. Dat betekent dat een beslissing grondig moet gemotiveerd worden vanuit de finaliteit van het voorkooprecht, zijnde sociaal wonen. Ook het gelijkheids- en het redelijkheidsbeginsel zal moeten gerespecteerd worden.

Ter ondersteuning van de gemeenten werkt Agentschap Wonen in Vlaanderen samen met VVSG aan een model van een gemeenteraadsbeslissing. Zodra dit klaar is zal je die op de website terugvinden.

Meer informatie lees je ook in

• het besluit van de Vlaamse Regering
• de bijhorende nota
• het advies van de Raad van State

Ook op de website van Agentschap Wonen in Vlaanderen vind je meer informatie.